Hoe een Verhalenverteller een Terrorist Vangt

Peter de Kock is filmmaker en voormalig politiemedewerker. In 2014 publiceerde hij zijn doctoraatsthesis over het voorspellen van crimineel gedrag door middel van een model gebaseerd op narratieve scenario's. Met zijn bedrijf Pandora Intelligence werkt Peter de Kock om dit model toe te passen in de praktijk. Dit blog is gebaseerd op zijn FRAUDtalk 'Hoe een verhalenverteller een terrorist vangt".

Ik beschouw mezelf als een verhalenverteller van beroep. Ik ben afgestudeerd aan de Amsterdam Film School en heb vijftien jaar lang gewerkt als documentairemaker over de hele wereld. Daarna heb ik een carrièreswitch gemaakt en ben ik bij de politie gaan werken. In de tijd dat ik daar werkzaam was heb ik mijn proefschrift geschreven waarin ik twee verschillende domeinen samenbracht: film en politiewerk. De hoofdvraag van mijn thesis was: kunnen we scenario's zoals die in de filmsector worden gebruikt, toepassen om misdaad in het algemeen en terrorisme in het bijzonder beter te voorspellen?

De politie was erg geïnteresseerd in de resultaten, maar ze konden dit niet toepassen in een softwareapplicatie. Daarop besloot ik nogmaals van carrière te veranderen. Ik stopte met werken bij de politie en richtte mijn eigen bedrijf op: Pandora Intelligence. Pandora Intelligence is anderhalf jaar geleden gestart en onlangs zijn we erkend als een van de meest innovatieve, disruptieve, snelst groeiende bedrijven in Nederland.

Het archief van de politie: een verborgen schat

De Nederlandse nationale politie werkt iedere dag aan een groot aantal onderzoeken. Als iemand in zijn eentje zo'n onderzoek zou uitvoeren, zou hij daar het grootste deel van zijn werkende leven aan kwijt zijn. Het is dan ook weinig verrassend dat al die onderzoeken de politie een enorme hoeveelheid documentatie opleveren waarin veel informatie te vinden is. Helaas moeten deze documenten - fysiek of digitaal - achter slot en grendel bewaard worden waardoor al die informatie ontoegankelijk is. Dat is een tegenslag voor wie, zoals de politie, een lerende organisatie wil zijn.

Van mijn achtergrond als filmmaker heb ik geleerd hoe belangrijk een narratief of verhaalstructuur is. Sinds mensheugenis geven we kennis door van generatie op generatie door middel van verhalen. Wanneer we vanavond het nieuws kijken, krijgen we de wereldgebeurtenissen voorgeschoteld in de vorm van een verhaal. Onderschat nooit de kracht van een narratief. Ik ben eens gaan kijken naar al die onderzoeksverslagen van de politie vanuit het perspectief van een verhalenverteller en ik kwam erachter dat het narratief van een onderzoek makkelijk in twee ordners past. Zo ontstond mijn idee: wat zou er gebeuren als we in staat waren om al deze politiebestanden in verhalen te vatten en die verhalen op dezelfde manier te structureren zodat we ze kunnen vergelijken en contrasteren? Dat idee vormde de basis van mijn promotieonderzoek.

Wat zit er in een verhaal?

Ieder verhaal kan worden verteld met een beperkt aantal componenten, of het zich nu afspeelt in het oude Griekenland of in hedendaags Amsterdam. Er zijn twaalf hoofdbestanddelen:
1 Arena
2 Tijd (tijdsbestek)
3 Context
4 Protagonist
5 Antagonist
6 Motivatie
7 Hoofddoel
8 Middelen
9 Modus operandi
10 Verzet
11 Red Herring (dwaalspoor)
12 Symboliek

De meeste componenten zijn vanzelfsprekend, al wijken de laatste twee af omdat ze gecombineerd kunnen worden met andere componenten. Het is niet mogelijk om de Arena samen te voegen met het Hoofddoel, of Middelen met Context, maar de Red Herring en Symboliek kunnen samengaan met andere componenten. Denk bijvoorbeeld aan de aanslagen van 11 september op de Twin Towers, waar de Arena een sterke symbolische waarde had. Terrorisme en Symboliek zijn wezenlijk met elkaar verbonden. Een aanval zonder symboliek is een massamoord, maar geen terrorisme.

Van theorie naar model

Onder deze hoofdcategorieën van narratieve componenten vallen nog ruim 200.000 subonderdelen die met elkaar verbonden zijn en samen een diagram vormen. Dat levert een grafische weergave op van de volgende terroristische aanslag, de volgende creditcardfraude or de volgende drugslevering. Het is het fundament van het volgende incident dat staat te gebeuren. Om het model toe te passen, hebben we een dataset nodig bestaande uit incidenten zoals terroristische aanvallen en politiek of religieus gemotiveerde moorden. Wanneer deze narratieven op vergelijkbare wijze worden gestructureerd, kunnen we verschillende incidenten combineren, vergelijken en contrasteren. Bij Pandora Intelligence hebben we een dataset gecreëerd met meer dan 200.000 incidenten, zowel van politiegegevens als van openbare bronnen.

Op dit moment is het de grootste dataset van terroristische incidenten ter wereld. Om ook rekening te houden met creativiteit in het model hebben we tevens een dataset gemaakt van incidenten die verzonnen zijn door filmmakers, theaterschrijvers en auteurs. De televisieserie "Homeland" zit bijvoorbeeld in onze dataset, evenals de volledige werken van Frederick Forsyth. De grote hoeveelheid data maakt het mogelijk om artificial intelligence (AI) toe te passen op de dataset. Onze AI-technieken sporen patronen op in de datasets en creëren nieuwe incidenten op basis van de patronen die ze vinden.

Het model van Pandora Intelligence heeft zijn nut al bewezen in de praktijk. Een voorbeeld daarvan is een incident uit 2015, waarvan ik enkele details heb gewijzigd zodat ik het in het openbaar kan delen. Ergens in het oosten van Nederland hoorden mensen een explosie en troffen twee ernstig beschadigde bomen aan. De politie onderzocht de plaats delict en vond een merkwaardig stuk koper. De termen "koper" en "explosief" voerden we in, waarop het model alle incidenten aanleverde waarin zowel koper als explosieven voorkwam. Vervolgens gaf het model ons alle gelijkenissen die de incidenten met elkaar verbonden, naast koper en explosieven. Zo kwamen we erachter dat dit een krakatoa zou kunnen zijn, een met springstof gevuld busje dat is dichtgelast met een koperen plaat. Dat is iets wat iedere explosieven-expert ons had kunnen vertellen.

Maar wat geen enkele explosieven-expert ons had kunnen vertellen, is dat een krakatoa altijd in sets van minstens twee wordt gemaakt. Die informatie kregen we van onze dataset. Nog belangrijker is dat de eerste krakatoa altijd wordt gebruikt in een test, waarna de andere worden gebruikt om de daadwerkelijke aanslag uit te voeren. En wat geen enkele explosieven-expert ons had kunnen vertellen, is dat er een tijdsbestek van vier tot elf dagen ligt tussen het testen van de eerste krakatoa en het uitvoeren van de aanval. Dit is de toegevoegde waarde van ons systeem bij Pandora Intelligence, dat verschillende scenario's met elkaar kan verbinden. Zelf als het eerste scenario en het laatste scenario niet direct met elkaar samenhangen, zijn ze verbonden via tussenliggende scenario's. We hadden bijvoorbeeld het eerste krakatoa-incident in West-Europa in onze database, namelijk de moordaanslag op Duitse bankdirecteur Alfred Herrhausen door de RAF in 1989. Ons systeem kan al deze incidenten veel efficiënter en veel sneller aan elkaar koppelen dan een mens ooit zou kunnen.

Ingehaald door het verleden

Een van de incidenten die werd opgemerkt door ons model greep onze aandacht, namelijk de ontmanteling van een explosievenfabriek in Syrië waarbij een gewelddadig jihadist van Nederlandse afkomst betrokken was. Openbare bronnen gaven ons veel belangrijke informatie over deze jihadist, zoals zijn nom de guerre en zijn bewering dat hij een door IS getrainde explosievenexpert was. We konden uit de openbare bronnen ook afleiden ook dat hij twee weken voor de explosie was teruggekeerd naar Nederland. Uit zijn telefoongegevens kon de politie hem vastpinnen op de precieze locatie op het moment van de explosie en de verdachte werd gearresteerd.

Toen hij gearresteerd werd, was deze terrorist-in-spe vierentwintig jaar oud. Voor mij ligt de waarde van een systeem als dat van Pandora Intelligence in het feit dat we deze jihadist kunnen herleiden naar een incident dat plaatsvond in 1989 (de moordaanslag op Alfred Herrhausen door de RAF) toen hij nog niet eens geboren was.